Wzrok to niezwykle istotny zmysł w życiu człowieka, odpowiedzialny za dostarczanie około 80% wszystkich odbieranych informacji. Dzięki posiadaniu dwóch umieszczonych w pewnej odległości od siebie gałek ocznych, ludzie dysponują widzeniem obuocznym. Polega ono na łączeniu obrazów z obojga oczu i przedstawianiu ich w formie 3D. Jedną z funkcji narządu wzroku, która umożliwia widzenie obuoczne, jest tak zwane widzenie stereoskopowe. Na czym ono polega i jak wpływa na codzienne funkcjonowanie człowieka?
Czym jest widzenie stereoskopowe?
Widzenie stereoskopowe, zwane również widzeniem przestrzennym, kształtuje się na wczesnym etapie rozwoju człowieka i charakteryzuje zdrowy narząd wzroku. Jest możliwe dzięki temu, że gałki oczne znajdują się w odpowiedniej odległości obok siebie i są skierowane w jednym kierunku, przez co pobierają podobne obrazy, które są następnie zamieniane w obraz 3D. Widzenie stereoskopowe odpowiada za zdolność do dostrzegania głębi oraz prawidłową ocenę odległości między poszczególnymi obiektami.
Wpływ widzenia stereoskopowego na codzienne życie
Widzenie stereoskopowe ma ogromny wpływ na codzienne życie. To dzięki niemu człowiek może między innymi poprawnie ocenić dystans, jaki dzieli go od jakiegoś przedmiotu, chodzić po schodach, chwytać ruchome obiekty, wykonywać różne ćwiczenia ruchowe czy też oglądać filmy 3D. Zaburzenia w zakresie widzenia stereoskopowego uniemożliwiają orientację przestrzenną i prowadzą do poważnych utrudnień w poruszaniu się, omijaniu przeszkód, a także prowadzeniu pojazdów mechanicznych. W efekcie powodują niemożność wykonywania takich zawodów, jak:
- zawodowy kierowca,
- taksówkarz,
- policjant,
- żołnierz,
- pilot,
- pracownik wysokościowy,
a także murarz czy też elektryk, gdyż wiążą się one z koniecznością pracy na wysokości powyżej trzech metrów.
Przyczyny zaburzeń widzenia stereoskopowego
Przyczyną zaburzeń widzenia stereoskopowego mogą być:
- czynniki genetyczne,
- czynniki anatomiczne,
- choroby ośrodkowego układu nerwowego,
- zaburzenia refrakcyjne.
Dolegliwościami, które powodują upośledzenie widzenia przestrzennego, są między innymi:
- jednooczność, czyli brak widzenia w jednym oku,
- niedowidzenie jednego oka, czyli osłabiona ostrość wzroku w jednym oku, niemożliwa do skorygowania przy pomocy szkieł okularowych i soczewek kontaktowych,
- zaburzenia widzenia obuocznego,
- zez,
- nieskorygowane wady wzroku – dalekowzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm,
- nieprawidłowa praca mózgu.
Objawy zaburzeń widzenia stereoskopowego
Objawami, które towarzyszą zaburzeniom widzenia stereoskopowego, są przede wszystkim:
- częste bóle głowy,
- nadmierna senność,
- pieczenie i swędzenie oczu,
- nadwrażliwość na światło,
- nadmierna męczliwość wzroku w trakcie czytania i podczas pracy przy komputerze,
- trudności w wykonywaniu niektórych czynności z bliska,
- uporczywe problemy z koncentracją,
- problemy ze zrozumieniem i zapamiętywaniem czytanego tekstu,
- problemy z prawidłową oceną odległości,
- niezdarność i tendencja do przypadkowego przewracania przedmiotów.
Osoby, które cierpią z powodu zaburzeń widzenia stereoskopowego, mogą u siebie zauważyć również problemy z wyobraźnią przestrzenną i rysunkiem przestrzennym, a także trudności w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej, przede wszystkim na linii oko – ręka.
Diagnostyka zaburzeń widzenia stereoskopowego
Diagnostyka zaburzeń widzenia stereoskopowego wymaga oddzielenia wrażeń wzrokowych oczu tak, by każde oko widziało inny, przeznaczony dla siebie obraz. Aby osiągnąć ten efekt, najczęściej wykorzystuje się filtry polaryzacyjne lub czerwono-zielone. Badaniami, jakie stosuje się w diagnostyce zaburzeń widzenia przestrzennego, są przede wszystkim test TNO, test Langa, test Muchy oraz badanie synoptoforem.
Test TNO
Test TNO wymaga użycia okularów wyposażonych w zielone i czerwone soczewki oraz siedmiu specjalnych tablic umożliwiających ocenę widzenia obojga oczu. Na każdej z nich znajdują się figury narysowane przy użyciu czerwonych lub zielonych kropek. Pierwsze trzy tablice pozwalają stwierdzić, czy badana osoba posiada zdolność widzenia stereoskopowego. Pozostałe cztery umożliwiają z kolei określenie poziomu zaburzeń występujących w obrębie widzenia przestrzennego. Test TNO przeprowadza się przede wszystkim u dzieci między drugim a piątym rokiem życia.
Test Langa
Test Langa przeprowadzany jest z wykorzystaniem specjalnych płytek z ciemnymi kropkami układającymi się w trzy figury, pokrytych przezroczystą powłoką z cienkimi cylindrycznymi prążkami, która powoduje rozdzielenie obrazu na dwie składowe. Dzięki takiej budowie płytek, każde oko spoglądającej na nie osoby postrzega znajdujące się na nich figury w odmienny sposób. Pacjent poddawany badaniu ma za zadanie wskazać rozmieszczenie tych figur. U osób zdrowych, u których nie występują zaburzenia widzenia stereoskopowego, widziane obrazki powinny znajdować się na różnych płaszczyznach.
Test Muchy
Test Muchy pozwala na szybką ocenę głębokości percepcji stereoskopowej. Może być z powodzeniem przeprowadzany zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Poddawany badaniu pacjent zakłada okulary polaryzacyjne i z odległości 40 centymetrów spogląda na prezentowane mu karty z rysunkami, w tym kartę z wizerunkiem muchy. Osoba zdrowa, u której nie występują zaburzenia widzenia stereoskopowego, powinna widzieć muchę w trójwymiarze, ze skrzydłami unoszącymi się ponad powierzchnię karty.
Badanie synoptoforem
Badanie synoptoforem pozwala na ocenę widzenia obuocznego. Urządzenie to posiada dwa układy optyczne i umożliwia obserwację pracy zarówno prawego, jak i lewego oka. Poddawana badaniu osoba siada przed synoptoforem i skupia wzrok na różnych obiektach, które poruszają się lub zmieniają położenie. W tym samym czasie lekarz okulista bądź optometrysta obserwują ruchy gałek ocznych pacjenta i ocenia prawidłowość ich pracy. Badanie synoptoforem wykonuje się zazwyczaj u osób, u których występuje podejrzenie zeza.
Jakie są dostępne metody leczenia zaburzeń widzenia stereoskopowego?
W leczeniu zaburzeń widzenia stereoskopowego wykorzystuje się przede wszystkim terapię widzenia, której celem jest pobudzenie ośrodka widzenia i centralnej części siatkówki. Wykorzystuje ona takie metody, jak korekta refrakcji, korekta nieprawidłowego ustawienia oczu, reedukacja widzenia przestrzennego oraz ćwiczenia wzrokowe. Terapia widzenia przynosi największe efekty u dzieci, które nie ukończyły jeszcze szóstego roku życia, gdyż w tym okresie narząd wzroku wciąż jest podatny na zmiany. W wypadku zaburzeń widzenia stereoskopowego wywołanych zezem może wystąpić konieczność wdrożenia leczenia operacyjnego. W jego ramach przeprowadza się takie zabiegi, jak:
- operacja mięśni gałkoruchowych, polegająca na wzmocnieniu lub osłabieniu wybranych mięśni oka bądź obojga oczu i ustawieniu gałek ocznych tak, by były położone względem siebie równolegle,
- iniekcje z wykorzystaniem toksyny botulinowej, mające na celu zmniejszenie napięcia odpowiednich mięśni gałkoruchowych.
Operacyjne leczenie zaburzeń widzenia stereoskopowego wywołanych zezem stosuje się przede wszystkim u osób dorosłych. W określonych wypadkach może być ono także wdrożone w wypadku dzieci.
Osoby, które zauważyły u siebie problemy z oceną odległości i nadmierne zmęczenie podczas czytania lub pracy przy komputerze, powinny poddać się badaniu widzenia stereoskopowego u okulisty, np. we Wrocławiu. W sytuacji gdy wykaże ono nieprawidłowości, należy jak najszybciej podjąć właściwe leczenie. Natychmiastowa reakcja daje większe szanse na całkowitą eliminację tego zaburzenia wzroku i skuteczne pozbycie się wynikających z niego problemów.
