Powierzchnia oka nieustannie pokryta jest cienką warstwą substancji zwanej filmem łzowym. Z uwagi na swój skład, substancja ta doskonale przylega do gałki ocznej i opiera się nazbyt szybkiemu parowaniu. Film łzowy pełni wiele istotnych dla oka funkcji. Zaburzenia w jego zakresie mogą powodować szereg nieprzyjemnych objawów.
Film łzowy – co to?
Film łzowy jest cienką powłoką ochronną, która pokrywa powierzchnię oka. Wytwarzany jest przez gruczoły łzowe usytuowane w górnym kąciku oczodołu, a następnie transportowany do worka łzowego, zwanego także workiem spojówkowym. Transport odbywa się za pośrednictwem wychodzących z gruczołu łzowego, specjalnie przystosowanych do tego celu kanalików łzowych. Do zadań filmu łzowego należy ochrona oka przed potencjalnymi uszkodzeniami, usuwanie z niego zanieczyszczeń i zmniejszanie tarcia między tkankami. Dba on o nawilżenie oczu i zapobiega zmęczeniu wzroku podczas codziennego funkcjonowania. Ma również wpływ na ostrość widzenia, gdyż uczestniczy w procesie skupiania promieni świetlnych na powierzchni siatkówki.
Jakie funkcje pełnią łzy?
Funkcje łez są różne i zależą od tego, w jakiej sytuacji łzy zostały wytworzone. Można wyróżnić trzy rodzaje łez w oczach: podstawowy film łzowy, łzy emocjonalne oraz łzy odruchowe. Podstawowy film łzowy pełni funkcję nawilżającą, oczyszczającą i ochronną. Łzy emocjonalne służą obniżaniu napięcia i niwelowaniu negatywnych emocji, z kolei funkcją łez odruchowych jest usuwanie ciała obcego, które znalazło się w oku, oczyszczanie gałki ocznej z substancji drażniących i przynoszenie ukojenia.
Przeczytaj także: Nadmierne łzawienie oczu – przyczyny i sposoby leczenia
Jak zbudowany jest film łzowy?
Film łzowy zbudowany jest z trzech warstw: warstwy tłuszczowej, warstwy wodnej oraz warstwy śluzowej. Każda z nich pełni istotną rolę zarówno w ochronie gałki ocznej, jak i w utrzymaniu prawidłowego widzenia.
Warstwa tłuszczowa
Warstwa tłuszczowa, zwana także warstwą lipidową, stanowi zewnętrzną warstwę filmu łzowego. Jej zadaniem jest utrudnienie odparowywania łez, utrzymywanie stabilności filmu łzowego oraz umożliwienie swobodnego poruszania gałkami ocznymi. Warstwa tłuszczowa ulega pogrubieniu podczas częstego mrugania i ścienieniu w wypadku rzadkiego mrugania.
Warstwa wodna
Warstwa wodna to środkowa część filmu łzowego. Składa się przede wszystkim z wody, elektrolitów, białka, a także takich substancji, jak immunoglobuliny A, dzięki którym posiada właściwości antybakteryjne. Głównymi zadaniami warstwy wodnej są nawilżanie i dostarczanie tlenu do nabłonka rogówki, dezynfekcja i usuwanie z powierzchni oka zanieczyszczeń, a także eliminowanie drobnych nieregularności w obrębie przedniej powierzchni rogówki, co pozwala utrzymać gładką powierzchnię optyczną oka.
Warstwa śluzowa
Warstwa śluzowa, nazywana również warstwą mucynową, pozwala na ścisłe przyleganie i utrzymywanie się filmu łzowego na powierzchni rogówki.
W celu prawidłowego odżywienia i utrzymania oczu w dobrej kondycji filtr łzowy musi posiadać odpowiedni skład i być wytwarzany w określonej ilości. Wystąpienie nieprawidłowości w każdej z jego warstw prowadzi do zaburzeń, które mogą skutkować schorzeniem znanym jako zespół suchego oka.
Przerwa w filmie łzowym – na czym polega?
Film łzowy jest strukturą nietrwałą. Znajdująca się w warstwie wodnej woda ulega ciągłemu parowaniu, co powoduje zmniejszenie jej grubości. Wraz z cienieniem warstwy wodnej filmu łzowego dochodzi do powolnej penetracji cząstek lipidów, które przemieszczają się w kierunku warstwy śluzowej. Na skutek zanieczyszczenia lipidami śluz traci swoją hydrofilowość, co prowadzi w efekcie do utraty integralności filmu łzowego. Taki stan rzeczy stanowi stymulant powodujący odruch mrugnięcie i rozpoczęcie procesu tworzenia się filmu łzowego na rogówce na nowo. W sytuacji, gdy mruganie następuje zbyt wolno lub gdy produkcja łez jest z jakiegoś powodu zmniejszona, komórki nabłonka ulegają przesuszeniu, co prowadzi do powstawania tak zwanej przerwy w filmie łzowym. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób spędzających dużo czasu przed monitorami urządzeń elektronicznych, a także cierpiących z powodu zespołu suchego oka.
Dowiedz się więcej: Jak działają okulary do komputera? Czy faktycznie chronią wzrok?
Czynniki wpływające negatywnie na film łzowy
Film łzowy stanowi substancję niezwykle delikatną, która łatwo ulega naruszeniu i uszkodzeniu. Procesy parowania, którym nieustannie podlega, ulegają przyspieszeniu w wyniku oddziaływania określonych czynników. Do czynników negatywnie wpływających na film łzowy zaliczają się przede wszystkim:
- długie i częste korzystanie z urządzeń elektronicznych – komputerów, telewizorów, tabletów i telefonów komórkowych,
- długotrwałe przebywanie w klimatyzowanych i ogrzewanych pomieszczeniach,
- przebywanie w pomieszczeniach mocno zapylonych,
- kontakt z zanieczyszczonym powietrzem,
- rzadkie mruganie,
- stosowanie niewłaściwej diety,
- brak właściwej higieny oczu i powiek,
- zaburzenia funkcji powiek,
- niewłaściwe stosowanie soczewek kontaktowych,
- alergie,
- stosowanie niektórych leków, przede wszystkim leków przyjmowanych w wypadku alergii, chorób serca, nadciśnienia tętniczego, chorób immunologicznych oraz depresji i zaburzeń lękowych.
Negatywny wpływ na stan filmu łzowego mogą mieć również czynniki genetyczne.
Jak nawilżać oczy?
W celu utrzymania poprawnego nawilżenia oczu wskazane jest stosowanie nawilżających kropli do oczu, a także wykonywanie ćwiczeń oczu i stosowanie właściwej diety.
Krople do oczu
Najpopularniejszym i zarazem najbardziej skutecznym sposobem na nawilżenie oczu, które przynosi natychmiastową ulgę, jest stosowanie kropli do oczu. Najlepsze krople nawilżające posiadają w swoim składzie takie substancje czynne, jak kwas hialuronowy, który wiąże szczątkowy film łzowy i tym samym zapewnia oczom długotrwałe nawilżenie. Krople do oczu powinny być stosowane zapobiegawczo przez wszystkie osoby spędzające wiele godzin przed monitorami komputerów, telewizorów, tabletów oraz telefonów komórkowych.
Ćwiczenia oczu
W zapobieganiu przyspieszonemu odparowywaniu łez z powierzchni oka polecane jest stosowanie specjalnych ćwiczeń, takich jak wykonywanie zamkniętymi oczami okrężnych ruchów w obu kierunkach, a także ruchów polegających na odtwarzaniu kształtu położonej ósemki. W celu zachowania właściwego nawilżenia gałek ocznych polecane są również krótkie, pięciominutowe przerwy w pracy, podczas których do zamkniętych oczu przykładany jest ciepły kompres lub, w wypadku jego braku, ciepła dłoń. Pozwala to oczom odpocząć i pozbyć się uczucia pieczenia.
Właściwa dieta
W nawilżeniu oczu istotną rolę odgrywa właściwa dieta. Konieczne jest spożywanie odpowiednich ilości wody, unikanie alkoholu oraz wyrobów tytoniowych, a także zadbanie o właściwą podaż witamin i składników mineralnych, które pomagają zachować prawidłowe funkcje narządu wzroku – przede wszystkim witaminy A oraz kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6.
Leczenie zaburzeń filmu łzowego
W leczeniu zaburzeń filmu łzowego stosowane jest zazwyczaj leczenie objawowe. Do najczęściej wykorzystywanych metod terapeutycznych należą aplikacja sztucznych łez oraz sprayu liposomalnego.
Sztuczne łzy
Sztuczne łzy to krople nawilżające do oczu, składające się głównie z wody i dodatków w postaci substancji zwiększających lepkość cieczy. Pozwalają one poprawić nawilżenie powierzchni oka i są stosowane w wypadku zaburzeń warstwy wodnej filmu łzowego. Dla najlepszego efektu i uniknięcia ewentualnych podrażnień warto upewnić się, że w składzie łez sztucznych nie znajdują się żadne substancje konserwujące.
Spray liposomalny
Spray liposomalny zalecany jest przede wszystkim w wypadku występowania zaburzeń warstwy tłuszczowej filmu łzowego. Preparat ten poprawia nawilżenie powierzchni powiek oraz oczu, równocześnie stabilizując warstwę lipidową filmu. Spray liposomalny należy rozpylać na zamknięte powieki z odległości około 10 centymetrów od trzech do czterech razy dziennie. Preparat jest następnie rozprowadzany po powierzchni oka poprzez mruganie.
