Terapia widzenia, zwana także terapią optometryczną oraz rehabilitacją wzroku, służy zwiększeniu komfortu życia pacjenta. Jej celem są usprawnienie działania układu wzrokowego oraz poprawa akomodacji, koordynacji wzrokowo-ruchowej i sprawności widzenia przestrzennego. Terapię widzenia można wdrożyć u pacjentów w każdym wieku, największą skuteczność przynosi jednak u dzieci. Na czym polega terapia widzenia i jaki ma wpływ na narząd wzroku? Kiedy warto zapisać na nią dziecko?
Na czym polega terapia widzenia?
Terapia widzenia stanowi narzędzie wykorzystywane w celu uzyskania poprawy jakości widzenia i zwiększenia komfortu w codziennym życiu. Znajduje zastosowanie u pacjentów zmagających się z wadami wzroku i doświadczających zaburzeń widzenia innego rodzaju. Aby terapia widzenia była skuteczna, powinna być prowadzona przez trzech współpracujących ze sobą specjalistów – lekarza okulistę, ortoptystę i optometrystę. Jej efektywność jest uzależniona od postawienia dokładnej diagnozy oraz ścisłej kooperacji na linii pacjent–terapeuta. Terapia widzenia posługuje się różnorodnymi metodami, których celem jest usprawnienie funkcji wzrokowej oraz leczenie niektórych schorzeń oczu. Do najczęściej wykorzystywanych należą ćwiczenia wzrokowe, korekta refrakcji, korekta nieprawidłowego ustawienia oczu oraz reedukacja widzenia przestrzennego.
Ćwiczenia wzrokowe
Ćwiczenia wzrokowe służą wzmocnieniu mięśni oczu, zwiększeniu elastyczności soczewki i poprawie koordynacji ruchowej. Mogą być stosowane w przypadku krótkowzroczności, nadwzroczności, astygmatyzmu oraz zeza i innych zaburzeń narządu wzroku. Wyróżnia się:
- ćwiczenia stymulujące harmonijne współdziałanie półkul mózgowych,
- ćwiczenia widzenia centralnego i peryferyjnego,
- ćwiczenia funkcji wzrokowych,
- ćwiczenia akomodacji,
- ćwiczenia mięśni gałek ocznych,
- ćwiczenia służące rozwijaniu koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-słuchowej,
a także naukę świadomego patrzenia. Dzięki ćwiczeniom tego typu u dzieci można zaobserwować pobudzenie czynności wyższych ośrodków mózgowych odpowiadających za wrażenia wzrokowe i ruchy gałek ocznych. Kładą one bowiem nacisk na percepcję oczną, interpretację mózgową obrazu, ruchy mięśni gałkoruchowych oraz kontrolujące je ośrodki mózgowe i są skuteczne w reedukacji małego pacjenta. Ćwiczenia wzrokowe dzielą się na wykonywane w gabinecie terapeutycznym i przeznaczone do samodzielnego wykonywania w domu.
- Ćwiczenia wzrokowe wykonywane w gabinecie terapeutycznym
Ćwiczenia wzrokowe wykonywane w gabinecie terapeutycznym są przeprowadzane pod okiem specjalisty. Trwają zwykle od 30 do 60 minut. O ich częstotliwości i długości decyduje przede wszystkim rodzaj problemu okulistycznego, z jakim pacjent zgłosił się na terapię widzenia. Ćwiczenia wzrokowe wykonywane w gabinecie terapeutycznym często zakładają wykorzystanie specjalistycznych narzędzi, takich jak wektogram, pryzmat, tranaglif czy też cheiroskop.
- Ćwiczenia wzrokowe przeznaczone do samodzielnego wykonywania w domu
Zestaw ćwiczeń wzrokowych przeznaczonych do samodzielnego wykonywania w domu, w zależności od zaleceń specjalisty powinien być realizowany codziennie lub kilka razy w tygodniu. Na skuteczność tej metody terapii widzenia duży wpływ mają sumienność i systematyczność.
Korekta refrakcji
Jeżeli dziecko cierpi z powodu takich wad wzroku, jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy też astygmatyzm, terapia widzenia może polegać na korekcji refrakcji z wykorzystaniem właściwie dobranych okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych, które pozwalają uzyskać ostrość widzenia.
Korekta nieprawidłowego ustawienia oczu
Korekta nieprawidłowego ustawienia oczu jest metodą terapii widzenia wykorzystywaną w zaburzeniach układu motorycznego oczu oraz przy amblyopii. W wypadku zeza stosowana jest terapia z użyciem specjalnych soczewek pryzmatycznych, poprawiających zdolność skupiania obrazów. Leczenie leniwego oka wymaga z kolei systematycznego, ukierunkowanego treningu wzrokowego, którego celem jest wzmocnienie funkcji osłabionego oka.
Reedukacja widzenia przestrzennego
Reedukacja widzenia przestrzennego to metoda terapii widzenia wykorzystywana w leczeniu pacjentów zmagających się z zaburzeniami orientacji przestrzennej i trudnościami w prawidłowej ocenie odległości.
Jak przebiega planowanie terapii widzenia dla dziecka?
Terapia widzenia musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Jej właściwe zaplanowanie wymaga odbycia wizyty u specjalisty i wykonania szeregu badań, przede wszystkim:
- badania i oceny ostrości wzroku do dali i bliży,
- badania ruchomości gałek ocznych,
- badania koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- badania sprawności i zakresu akomodacji oka,
- badania dna oka i fiksacji,
a także diagnostyki i określenia typu zeza.
Ile trwa terapia widzenia?
To, ile trwa terapia widzenia, zależy od indywidualnych uwarunkowań pacjenta. Wpływ na jej długość mają między innymi stopień i rodzaj zaburzenia wzroku, tempo czynionych postępów, osobiste potrzeby oraz wiek poddawanego terapii człowieka. Osoby zmagające się z łagodnymi zaburzeniami są w stanie zaobserwować pożądane efekty terapeutyczne już po upływie od jednego do dwóch miesięcy. W wypadku zaburzeń cięższych osiągnięcie poprawy funkcji wzrokowych zajmuje znacznie więcej czasu i wymaga od pacjenta dużych pokładów cierpliwości. Ostatecznie rehabilitacja narządu wzroku może więc trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat. Proces ten jest wysoce zindywidualizowany i nie sposób jednoznacznie określić ilości godzin potrzebnych do osiągnięcia poprawy w zakresie widzenia.
Wpływ terapii widzenia na wzrok dziecka
Celem terapii widzenia jest rozwój, rehabilitacja i poprawa wybranych funkcji wzrokowych. U poddanych niej dzieci można zaobserwować zwiększenie działania korekcyjnego okularów i pryzmatów oraz skuteczności farmakoterapii stosowanej przy niektórych zaburzeniach i chorobach narządu wzroku. Terapia widzenia pozwala ponadto uzyskać lepsze efekty leczenia operacyjnego. Dzięki rehabilitacji wzroku u dzieci dochodzi do poprawy ostrości widzenia oraz rozwoju zdolności do skupienia uwagi. W efekcie pozwala ona usunąć trudności w czytaniu i rozumieniu tekstu, co prowadzi do lepszych wyników w nauce.
Kiedy warto rozpocząć terapię widzenia u dziecka?
Na rozpoczęcie terapii widzenia warto się zdecydować w sytuacji, gdy dziecko:
- zezuje na jedno lub dwoje oczu,
- męczy się przenoszeniem uwagi wzrokowej między dalą a bliżą,
- mruży oczy,
- ma tendencję do zamykania lub przymykania jednego oka przy patrzeniu,
- przechyla głowę na bark,
- skarży się na pieczenie i nadmierne łzawienie oczu,
- często pociera oczy,
- przybliża przedmioty do oczu i podchodzi blisko do ekranu telewizora,
- ma trudności z czytaniem,
- ma problemy z nauką chodzenia i schodzenia po schodach oraz jazdy na rowerze,
- podczas czytania lub pisania gubi litery, cyfry i fragmenty słów bądź przestawia ich kolejność,
- podczas pisania nie mieści się w liniaturze lub używa pisma lustrzanego,
- ma trudności z koncentracją,
- wykazuje niechęć do rysowania i malowania,
- jest nadwrażliwe na światło,
- ma zaburzenia psychoruchowe.
Rehabilitację wzrokową poleca się również małym pacjentom, u których występuje dwojenie obrazu, bóle głowy i oczu, a także zaburzenia ruchów gałek ocznych, szczególnie ruchu zbieżnego, do nosa. Terapię widzenia warto ponadto rozpocząć u dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności oraz diagnozowanych w kierunku opóźnienia w rozwoju psychopedagogicznym i zaburzeń w nauce, takich jak dysleksja, dyskalkulia oraz dysgrafia. Należy pamiętać, że im szybciej wdroży się leczenie, tym większe jest prawdopodobieństwo całkowitego wyeliminowania problemu.
