Zaćma, nazywana także kataraktą, to choroba dotykająca soczewki w gałce ocznej, a więc element układu optycznego oka położony między tęczówką a ciałem szklistym, który zmienia kształt w zależności od tego, czy człowiek patrzy na obiekty znajdujące się blisko czy daleko. Zaćma stanowi podstawową zmianę patologiczną naturalnie przejrzystej soczewki, powodując jej zmętnienie. W efekcie u osoby dotkniętej kataraktą dochodzi do obniżenia jakości widzenia.
Przyczyny występowania zaćmy
Główną przyczyną występowania zaćmy jest utrata elastyczności soczewki oka w wyniku procesów starzenia. Schorzenie to może się pojawić także na skutek urazu gałki ocznej lub powikłania innych chorób, między innymi cukrzycy. Prawdopodobieństwo występowania zaćmy zwiększają również predyspozycje genetyczne oraz spożywanie wyrobów tytoniowych i stosowanie niewłaściwej diety.
Objawy zaćmy
Głównym objawem zaćmy jest obniżenie jakości wzroku niemożliwe do skorygowania przy pomocy okularów i szkieł kontaktowych. Wśród innych symptomów tej choroby należy także wymienić:
- pogorszenie kontrastu,
- problemy w rozpoznawaniu barw,
- dwojenie jednooczne,
- zwiększoną wrażliwość na światło.
Zaćma nie wywołuje dolegliwości bólowych, świądu, zaczerwienienia ani łzawienia oczu. Nieleczona jest jednak w stanie prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Przez pierwsze lata zaćma może przebiegać prawie bezobjawowo. W celu wykrycia tej choroby warto więc regularnie kontrolować wzrok. Dotyczy to przede wszystkim osób, które ukończyły pięćdziesiąty rok życia i znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka.
Rodzaje zaćmy
Istnieją dwa rodzaje klasyfikacji zaćmy. Pierwszy uwzględnia przyczyny choroby i zakłada podział na zaćmę wrodzoną i wtórną.
Zaćma wrodzona
Zaćma wrodzona rozwija się w związku z predyspozycjami genetycznymi. Występuje także u osób, których matki doświadczyły w trakcie ciąży niedożywienia lub przeszły różyczkę.
Zaćma wtórna
Zaćma wtórna, nazywana także nabytą, rozwija się pod wpływem oddziaływania czynników zewnętrznych. Dzieli się na:
- zaćmę starczą, która ma związek z wiekiem pacjenta,
- zaćmę metaboliczną, będącą następstwem schorzeń metabolicznych, w tym przede wszystkim cukrzycy,
- zaćmę toksyczną, mającą związek z działaniem toksycznych substancji i często będącą powikłaniem przyjmowania niektórych leków, między innymi preparatów sterydowych,
- zaćmę urazową, spowodowaną mechanicznym uszkodzeniem soczewki oka.
Drugi rodzaj kwalifikacji uwzględnia sposób postępowania choroby i zakłada podział na zaćmę jądrową, korową i podtorebkową.
Zaćma jądrowa
Zaćma jądrowa zwykle postępuje powoli i powoduje centralne zmętnienie soczewki. Prowadzi do większego upośledzenia widzenia do dali niż do bliży. We wczesnym stadium choroby można zaobserwować występowanie krótkowzroczności soczewkowej.
Zaćma korowa
Zaćma korowa powoduje upośledzenie widzenia, jeżeli zmętnienie soczewki usytuowane jest na osi widzenia. Pacjenci doświadczają również dwojenia oraz oślepiania przez światła samochodów po zmroku. W sytuacji jednak, gdy zmętnienie dotyczy obwodu soczewki, choroba może nie dawać żadnych objawów.
Zaćma podtorebkowa
Zaćma podtorebkowa często występuje u młodszych pacjentów. Powoduje olśnienie, gorsze widzenie przy jasnym oświetleniu, a często także dwojenie. W wypadku zaćmy podtorebkowej widzenie do bliży ulega większemu pogorszeniu niż widzenie do dali.
Leczenie zaćmy
W początkowym stadium rozwoju zaćmy lekarz okulista może zalecić stosowanie kropli do oczu. Jest to jednak środek doraźny, który nie powoduje ustąpienia zmian chorobowych. Jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy jest operacja. Jej przeprowadzenie jest konieczne w celu usunięcia niepożądanych objawów i zapobiegania całkowitej utracie zdolności widzenia. Zabieg usunięcia zaćmy przeprowadzany jest zazwyczaj w momencie, gdy choroba zaczyna powodować trudności w codziennym życiu, nie powinien być jednak wykonany zbyt późno. Polega on na:
- usunięciu zaćmy poprzez rozbicie naturalnej, zmętniałej soczewki na kawałki i odessanie jej na zewnątrz bez naruszenia tylnej torebki soczewki,
- wszczepieniu nowej soczewki do wnętrza torebki soczewki, gdzie zostaje przytrzymana na miejscu przez stabilizujący ją element budowy gałki ocznej, co zapobiega jej przesuwaniu się,
- przywróceniu widzenia.
Zabieg usunięcia zaćmy jest prosty i niezwykle bezpieczny. Wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych w ciągu jednego dnia i powoduje niewielki dyskomfort dla pacjenta. Dzięki zabiegowi operacyjnego usunięcia zaćmy możliwe jest osiągnięcie jakości widzenia przewyższającej tę sprzed choroby. Istotne jest jednak, by nie zwlekać z jego przeprowadzeniem. Katarakta ciągle bowiem postępuje, twardniejąc, pęczniejąc i w efekcie stając się coraz trudniejszą do usunięcia. Zaawansowane zmiany chorobowe wymagają zastosowania większej ilości ultradźwięków do rozbicia zmętniałej soczewki oka, co zwiększa ryzyko powikłań i wydłuża okres rekonwalescencji. Odkładanie zabiegu usunięcia zaćmy w czasie może również doprowadzić do rozwinięcia się poważnych zmian chorobowych, a w ostateczności całkowitej ślepoty.
Przeciwwskazania do leczenia operacyjnego zaćmy
Choć zabieg usunięcia zaćmy uznawany jest za bezpieczny, jego przeprowadzenie nie jest możliwe u pacjentów, u których stwierdzono:
- odwarstwienie siatkówki oka,
- cukrzycę,
- aktywny stan zapalny lub infekcję wirusową,
- schorzenia psychogenne,
- jaskrę,
- stożek rogówki,
- patologiczne zmiany w obrębie dna oka,
- opadanie powiek.
Operacji tego typu nie należy również wykonywać u kobiet ciężarnych i karmiących piersią. Zabieg należy ponadto wyznaczyć w terminie niepokrywającym się z okresem menstruacji.
Przed operacyjnym usunięciem katarakty każdy pacjent musi odbyć wizytę kwalifikacyjną, która umożliwia precyzyjną ocenę stanu narządu wzroku i wykrycie ewentualnych przeciwwskazań do przeprowadzenia zabiegu.
Czy zaćma może powrócić?
Zdarza się, że pomimo właściwie wykonanego zabiegu usunięcia zaćmy choroba powraca. Różni się ona od zaćmy pierwotnej pod względem miejsca występowania zmian chorobowych. Zmętnienie umiejscowione jest bowiem nie w samej soczewce, lecz w pozostałościach po niej, czyli w torebce tylnej soczewki. Torebka ta podczas pierwszego zabiegu usunięcia katarakty została pozostawiona nienaruszona, by podtrzymywać nową soczewkę w odpowiednim miejscu. Nawrót zaćmy można poznać po wystąpieniu takich objawów jak:
- niewyraźnie i zamglone widzenie, które ulega pogorszeniu w warunkach słabego oświetlenia,
- pogorszenie ostrości widzenia,
- zniekształcone widzenie barw,
- zniekształcone widzenie kształtów,
- widzenie podwójne w jednym oku.
Zaćma wtórna może pojawić się po kilku latach od zabiegu usunięcia pierwotnej katarakty, zdarza się jednak, że pierwsze objawy występują już po upływie kilku tygodni.
Przyczyny nawrotu zaćmy
Wśród przyczyn nawrotu zaćmy należy wymienić przede wszystkim:
- powikłania po zabiegu usunięcia katarakty,
- infekcje oka,
- dużą krótkowzroczność,
- wrodzone wady siatkówki,
- urazy mechaniczne gałki ocznej,
- cukrzycę,
- niedoczynność przytarczyc,
- atopowe zapalenie skóry.
Wpływ na występowanie zaćmy wtórnej mają również soczewki wszczepiane w czasie zabiegu usunięcia katarakty.
Jak skutecznie zapobiegać nawrotowi zaćmy?
W celu zapobiegania nawrotowi zaćmy należy przede wszystkim unikać szkodliwych czynników zewnętrznych, takich jak ostre promieniowanie słoneczne. Najbardziej skutecznym sposobem na uniknięcie wtórnej katarakty jest jednak wybór dobrej jakości soczewek wszczepianych przy zabiegu usunięcia zaćmy. Warto zdecydować się na nowoczesne, zaawansowane technologicznie soczewki, jest to bowiem inwestycja w lepszą przyszłość.
