Oczopląsem określa się mimowolny ruch gałek ocznych. Dolegliwość ta może stanowić zarówno objaw okulistyczny, jak i neurologiczny lub laryngologiczny. Jakie wyróżnia się przyczyny oczopląsu? W jaki sposób leczona jest ta przypadłość?

Czym jest oczopląs?

Oczopląs to mimowolny, nadmierny ruch gałek ocznych. U pacjenta z tą przypadłością występuje nieumiejętność skupienia wzroku na wybranym obrazie, spowodowana szybkim i niekontrolowanym poruszaniem się oczu z boku na bok, ku górze i ku dołowi, obrotowo lub całkowicie nieregularnie. Oczopląs powoduje znaczne pogorszenie ostrości i ogólnego komfortu widzenia. Często wywołuje również zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, a także zawroty głowy. Osoby zmagające się z oczopląsem starają się spowolnić ruchy gałek ocznych i poprawić ostrość wzroku poprzez przechylanie lub obracanie głowy.

Przyczyny oczopląsu

Oczopląs może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Jest w stanie rozwinąć się zarówno w dzieciństwie, jak i w wieku dorosłym. Za jego źródło uznaje się nieprawidłowości ośrodkowego układu nerwowego, dokładna przyczyna tej przypadłości nie jest jednak znana. Oczopląs może wystąpić w następstwie:

  • urazu głowy,
  • udaru,
  • problemów z uchem wewnętrznym, między innymi jego zapalenia, 
  • zażywania niektórych leków, takich jak lit oraz leki stosowane w napadach padaczkowych,
  • spożywania substancji o działaniu psychoaktywnym, przede wszystkim alkoholu i narkotyków,
  • niedoboru witamin B1 i B12,
  • zeza zbieżnego,
  • zaćmy wrodzonej.

Przypadłość ta często stanowi również jeden z objawów różnorodnych chorób i schorzeń, przede wszystkim:

  • krótkowzroczności,
  • hipoplazji nerwu wzrokowego,
  • siatkówczaka,
  • bielactwa,
  • szczeliny nerwu wzrokowego,
  • stwardnienia rozsianego,
  • guza mózgu,
  • glejaka,
  • choroby Meniere’a,

a także innych dolegliwości o charakterze neurologicznym i laryngologicznym. W następstwie silnego zmęczenia i stresu może dojść do pogorszenia oczopląsu.

Czy oczopląs jest groźny?

Oczopląs sam w sobie nie jest groźny. Zagrożenie mogą jednak stanowić towarzyszące mu dolegliwości, takie jak znaczne obniżenie jakości widzenia, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów oraz zawroty głowy. W skrajnych przypadkach objawy te są bowiem w stanie prowadzić do utraty przytomności, co, jeżeli nastąpi w niekontrolowanych warunkach, może mieć poważne skutki dla zdrowia, a nawet życia. 

Rodzaje oczopląsu

Z uwagi na źródło zmian chorobowych wyróżnia się trzy rodzaje oczopląsu – oczny, błędnikowy, ośrodkowy.

Oczopląs oczny

Oczopląs oczny występuje przy wrodzonych wadach gałki ocznej, przede wszystkim niedorozwoju części plamkowej siatkówki, bielactwie oraz zaćmie.

Oczopląs błędnikowy

Oczopląs błędnikowy diagnozuje się przy zaburzeniach błędnika, najczęściej spowodowanych zmianami chorobowymi w obrębie ucha wewnętrznego.

Oczopląs ośrodkowy

Oczopląs ośrodkowy występuje przy uszkodzeniach podstaw czaszki i jądra nerwu VI, a także w przebiegu stwardnienia rozsianego i chorób móżdżku. Wyróżnia się jego trzy podtypy:

  • oczopląs konwergencyjno-retrakcyjny, w wypadku którego gałki oczne przy patrzeniu w górę ustawiają się zbieżnie, a jednocześnie są wciągane w głąb oczodołu,
  • oczopląs okresowo-naprzemienny, charakteryzujący się cykliczną zmianą kierunku oczopląsu z jednoczesną zmianą wyrównawczego ustawienia głowy,
  • oczopląs huśtawkowo-naprzemienny, w wypadku którego jedno oko podnosi się i ustawia zbieżnie, a drugie opada i ustawia się rozbieżnie.

Ze względu na ruchy gałek ocznych wyróżnia się oczopląs poziomy, pionowy oraz rotacyjny, z kolei z uwagi na przyczynę można wskazać oczopląs samoistny oraz indukowany, czyli taki, który pojawia się jako reakcja na konkretny bodziec. Należy także wymienić oczopląs ukryty, który występuje wyłącznie po zasłonięciu jednego oka i zanika, gdy oboje oczu pozostaje otwartych.

Diagnostyka oczopląsu

Diagnostyka oczopląsu opiera się o dokładny wywiad z pacjentem oraz wyniki badań okulistycznych, które można wykonać np. we Wrocławiu. Należą do nich:

  • badanie ostrości widzenia,
  • badanie reakcji źrenic na światło,
  • ocena tęczówki,
  • badanie dna oka.

Często zaleca się również elektronystagmografię i wideonystagmografię, których celem jest ocena narządu równowagi, czyli błędnika, a także rezonans magnetyczny. W niektórych przypadkach lekarz może skierować pacjenta na konsultację laryngologiczną bądź neurologiczną.

Oczopląs - diagnostyka

Metody leczenia oczopląsu

Leczenie oczopląsu ma na celu obniżenie intensywności ruchów gałek ocznych, poprawę jakości widzenia i zmniejszenie wyrównawczego ustawienia głowy. Często wymaga wyrównania wady wzroku poprzez zastosowanie soczewek kontaktowych, które są w tym wypadku bardziej skuteczne niż okulary, gdyż poruszają się wraz okiem. W leczeniu oczopląsu stosuje się farmakoterapię oraz leczenie operacyjne.

Farmakoterapia

W ramach farmakoterapii przy oczopląsie pacjentom podawane są zazwyczaj leki zawierające baklofen i kerbamazepinę. W niektórych przypadkach stosuje się toksynę botulinową A, która aplikowana jest bezpośrednio do mięśni gładkoruchowych. Wspomagająco w leczeniu farmakologicznym oczopląsu wykorzystuje się żele i krople do oczu.

Leczenie operacyjne

Przy zaawansowanym oczopląsie, a także w sytuacji, gdy obserwuje się blokadę powodującą oczopląs przy konkretnym ustawieniu gałek ocznych, zalecane jest przeprowadzenie interwencji chirurgicznej. Operacja mięśni gładkoruchowych wykonywana jest w celu przesunięcia gałek ocznych w kierunku najbardziej natężonego oczopląsu. Dzięki temu możliwe jest przeniesienie na wprost strefy neutralnej i wyeliminowanie wyrównawczego ustawienia głowy. Operacja mięśni gładkoruchowych pozwala również poprawić ostrość widzenia. Należy jednak zaznaczyć, że tego typu interwencja chirurgiczna nie daje stuprocentowej gwarancji, że w przyszłości nie nastąpi nawrót choroby.

Na wybór metody leczenia wpływ mają zarówno rodzaj, jak i przyczyny oczopląsu. Istotne jest także, czy dolegliwości towarzyszy zez oraz wyrównawcze skręcenie głowy. Jeżeli u podłoża oczopląsu znajdują się choroby neurologiczne lub laryngologiczne, o wdrożeniu konkretnej terapii decyduje stosowny lekarz specjalista.

Zapobieganie oczopląsowi

Nie istnieją sposoby skutecznego zapobiegania oczopląsowi. Współczesna medycyna nie dysponuje metodami pozwalającymi na przeciwdziałanie tej przypadłości zarówno wtedy, gdy jest ona wrodzona, jak i w sytuacji, gdy stanowi objaw innej choroby. Mimo to wskazane jest wykonywanie badań profilaktycznych i bilansowych u dzieci na poszczególnych etapach rozwoju, pozwala to bowiem wcześnie zdiagnozować problem i wdrożyć stosowne leczenie.

Dlaczego nie należy bagatelizować oczopląsu?

Oczopląs powoduje duży dyskomfort i w znacznym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie. Stanowi dolegliwość, której nie należy bagatelizować, gdyż może wskazywać na występowanie choroby bezpośrednio związanej z układem nerwowym człowieka. Do schorzeń i innych problemów zdrowotnych, które często uwidaczniają się w ten sposób, należą między innymi:

  • udar niedokrwienny,
  • stwardnienie rozsiane,
  • uszkodzenia w okolicy podstawy czaszki,
  • uszkodzenia jądra nerwu odwodzącego,
  • uszkodzenie śródmózgowia.

Oczopląs stanowi ponadto objaw różnego rodzaju urazów głowy. Może pojawić się nawet po upływie dłuższego czasu od momentu doznania kontuzji. Jego szybkie zdiagnozowanie i wdrożenie stosownego leczenia pozwala pozbyć się niedogodności i zniwelować dalsze ryzyko dla zdrowia. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli przyczyną wystąpienia oczopląsu są schorzenia o podłożu neurologicznym, do usunięcia tej przykrej dolegliwości konieczne jest podjęcie długotrwałej terapii prowadzonej przez odpowiedniego lekarza specjalistę.

Oceń post