Daltonizm powszechnie kojarzony jest z problemami z rozpoznawaniem barw, w tym szczególnie percepcją kolorów czerwonego i zielonego. Z medycznego punktu widzenia daltonizm jest nieco bardziej złożony i może dotykać nawet 8% populacji mężczyzn i ok. 1% populacji kobiet na świecie. Czym się objawia, jak jest leczony i w jaki sposób osoby z zaburzeniami widzenia kolorów mogą postrzegać świat w normalnych barwach?
Czym jest daltonizm? Przyczyny i objawy
Daltonizm to choroba dziedziczna, recesywna, wywołana przez brak wytwarzania barwnika w czopkach lub przez jego nieprawidłową budowę prowadzącą do zaburzenia funkcjonowania percepcji kolorów. Ludzkie oko jest w stanie dostrzegać kolory dzięki fotoreceptorom w siatkówce (czopkom), które zawierają barwniki wzrokowe na widziane kolory w zależności od długości fali widzianego światła. Czopki są wrażliwe kolor czerwony, zielony i niebieski, które przy odpowiednich połączeniach pozwalają widzieć wszystkie pozostałe kolory. Niestety, w przypadku daltonistów, percepcja kolorów zielonego i czerwonego, a także żółtego i pomarańczowego jest zaburzona, powodując problemy z rozróżnianiem tych barw oraz widzeniem wielu innych kolorów.
Daltonizm jest chorobą dziedziczoną, sprzężoną z chromosomem X, dlatego też kobieta (chromosomy płciowe XX) może być nosicielką daltonizmu bez objawów choroby, natomiast jeśli recesywny chromosom X pojawi się u mężczyzny (chromosomy płciowe XY), objawy daltonizmu będą odczuwalne. Przyczyną daltonizmu mogą być także przebyte choroby wzrokowe siatkówki, jednak w większości przypadków zaburzenia widzenia kolorów są przypisywane zmianom genetycznym i chorobom dziedzicznym. Daltonizm może być odwracalny jedynie w sytuacjach, gdy jest powikłaniem chorób takich jak AMD czy neuropatia nerwu wzrokowego, o ile możliwe będzie wyleczenie choroby będącej jego przyczyną.
Widzenie kolorów przy daltonizmie
Osoby cierpiące z powodu daltonizmu najczęściej postrzegane są jako ludzie, którzy mylą barwę czerwoną i zieloną. W praktyce jednak daltonizm może objawiać się widzeniem wielu kolorów, z tym że ich odcienie będą różniły się nieco od tego, co widzi oko zdrowe, widzeniem niewielu barw lub rozróżnianiem wyłącznie kolorów czarnego, białego i szarego. Aby rozpoznać daltonizm konieczne jest więc wykonanie odpowiednich badań i testów diagnostycznych pozwalających ocenić sprawność widzenia barw. Ze względu na możliwe różnice pomiędzy oczami, każde oko badane jest oddzielnie.
Najczęściej stosowanym testem w trakcie diagnozowania daltonizmu są tablice Ishihary przedstawiające kolorowe kółka tworzące liczbę, umieszczone na tle kolorowych kółek innej barwy. Osoba nie mająca problemów z rozróżnianiem kolorów będzie w stanie bezproblemowo odczytać pojawiające się na tablicach liczby, natomiast daltonista będzie miał z nimi spory problem. Do diagnozy wykorzystywane są też tzw. testy Farnswortha, w których chory ma za zadanie ustawić 15 różnokolorowych pionków w odpowiedniej kolejności według skali barw.
Jak leczy się daltonizm?
Ze względu na dziedziczną naturę daltonizmu, nie ma obecnie skutecznej metody leczenia odwracającej skutki niewłaściwego postrzegania barw i niemożliwości rozróżniania kolorów. Daltonizm jest dla pacjentów sporym utrudnieniem, ograniczając możliwości samodzielnego funkcjonowania na co dzień i przeszkadzając w wykonywaniu wielu zawodów i czynności, w tym np. prowadzenia samochodu. Daltonizm może iść w parze także z innymi zaburzeniami wzroku, w tym osłabioną ostrością widzenia.
Z uwagi na brak skutecznych metod leczenia i odwracania efektów daltonizmu, aby pomóc pacjentom w normalnym funkcjonowaniu i usprawnić ich codzienne życie stosuje się obecnie nowoczesne metody korekcji pozwalające na widzenie świata w normalnych barwach. Najczęściej spotykane są w tej kategorii specjalne nakładki z filtrami, szkła pokryte filtrem korygującym widzenie barw lub soczewki działające na podobnej zasadzie. Podstawą działania tego typu filtrów jest taka zmiana spektrum przechodzącego przez szkło światła, by impulsy docierające do pręcików mogły zostać zinterpretowane w sposób pozwalający na widzenie prawidłowych barw. Nakładki pozwalają też daltonistom lepiej interpretować różne odcienie kolorów – w przypadku zaburzeń widzenia kolorów, nawet te widziane prawidłowo mogą wydawać się mniej intensywne i bardziej jednowymiarowe. Właściwa korekcja ma szansę wyeliminować wiele problemów daltonistów, a nawet umożliwić im swobodne poruszanie się czy prowadzenie samochodu.
