Co to jest retinopatia cukrzycowa?

Retinopatia cukrzycowa to rozwijająca się na skutek cukrzycy choroba okulistyczna, w której przebiegu dochodzi do wystąpienia patologicznych zmian w obrębie siatkówki. Dotyka ona ponad 60% osób chorych na cukrzycę typu II, u których choroba trwa ponad 20 lat, a także aż 90% chorych na cukrzycę typu I. Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszą przyczyną ślepoty wśród osób w wieku od 20 do 65 lat, nie daje przy tym szans na odzyskanie wzroku, dlatego niezwykle istotne jest reagowanie na pierwsze symptomy choroby i natychmiastowe podjęcie leczenia. Na czym polega retinopatia cukrzycowa i jakie daje objawy? W jaki sposób diagnozuje się tę chorobę i jak wygląda jej leczenie? 

Na czym polega retinopatia cukrzycowa?

Retinopatia cukrzycowa jest chorobą okulistyczną, w której przebiegu dochodzi do pękania naczynek krwionośnych w siatkówce na skutek nasilenia zjawiska glikemii spowodowanego podwyższonym poziomem glukozy we krwi diabetyka. W zależności od stopnia zaawansowania choroby można wymienić jej trzy rodzaje – retinopatię nieproliferacyjną, retinopatię przedproliferacyjną oraz retinopatię proliferacyjną. 

Zobacz także: Retinopatia oka – co to jest i jakie ma rodzaje?

Retinopatia nieproliferacyjna

Retinopatia nieproliferacyjna to pierwsze stadium retinopatii cukrzycowej, w którym powstają mikronaczyniaki, a następnie pojawiają się również przecieki, wysięki twarde i wylewy śródsiatkówkowe. Objawom nie towarzyszą zaburzenia widzenia, konieczne jest jednak dokładne monitorowanie choroby, gdyż z czasem stan zdrowia pacjenta może ulec pogorszeniu. 

Retinopatia przedproliferacyjna 

W drugim stadium retinopatii cukrzycowej, retinopatii przedproliferacyjnej, występują objawy niedrożności naczyń, krwotoki, strefy braku przepływu, a także wysięki miękkie w postaci białawych, przypominających kłębki waty ognisk. Także na tym etapie chora osoba może dysponować prawidłowym widzeniem. 

Retinopatia proliferacyjna 

Retinopatia proliferacyjna to najbardziej zaawansowane stadium retinopatii cukrzycowej. Na tym etapie niedokrwienie siatkówki prowadzi do uwolnienia czynników wzrostu, co powoduje neowasularyzację i wylewy krwi do ciała szklistego, których skutkiem jest odwarstwienie siatkówki. Występujące przy retinopatii proliferacyjnej wylewy krwi, przedarcia i odwarstwienia siatkówki są trudne do wyleczenia i niejednokrotnie prowadzą do utraty wzroku. 

Pozostałe rodzaje retinopatii

Obok retinopatii cukrzycowej można wyróżnić również dwa inne typy tej choroby – retinopatię wcześniaczą i retinopatię barwnikową – różniące się zarówno pod względem przyczyny wystąpienia zmian chorobowych, jak i występujących objawów. 

Retinopatia wcześniacza 

Retinopatia wcześniacza występuje u dzieci, które pojawiły się na świecie przed planowanym terminem porodu. Jest spowodowana niedostatecznym ukształtowaniem siatkówki i objawia się jej odwarstwieniem. Ryzyko zachorowania na retinopatię wcześniaczą jest tym większe, im większe jest wcześniactwo. Choroba może zostać zahamowana we wczesnym stadium rozwoju lub ulec samoistnej regresji. 

Dowiedz się więcej: Dziecięca retinopatia wcześniacza (rop) – objawy i leczenie

Retinopatia barwnikowa 

Retinopatia barwnikowa to rodzaj retinopatii, która ma z reguły podłoże genetyczne i rozwija się w okresie młodzieńczym. W jej przebiegu dochodzi do:

• odkładania się barwnika w obrębie siatkówki,
• zaburzeń krążenia w gałce ocznej, 
• postępującego pogorszenia wzroku na skutek zachodzących zmian zanikowych i postępującej utraty komórek w siatkówce – kolejno fotoreceptorów, nabłonka barwnikowego i komórek warstw wewnętrznych. 

Przyczyny retinopatii cukrzycowej

Bezpośrednią przyczyną retinopatii cukrzycowej jest posiadanie przez chorych na cukrzycę wysokiego poziomu glukozy we krwi, który w połączeniu z podwyższonym ciśnieniem tętniczym powoduje pogrubienie błony gałki ocznej oraz zablokowanie przepływu płynów zarówno z, jak i do siatkówki. Prowadzi to do uszkodzenia siatkówki, a także wydzielania przez jej komórki substancji chemicznych, które przyspieszają produkcję nowych, posiadających tendencję do pękania i krwawienia naczyń krwionośnych. 

Retinopatia cukrzycowa – objawy

W pierwszych stadiach retinopatia cukrzycowa może przebiegać bezobjawowo. Wraz z rozwojem choroby może dojść do pojawienia się takich symptomów, jak:

• ciemna plamka w polu widzenia, 
• osłabienie i pękanie naczyń krwionośnych w gałce ocznej, 
• wybroczyny, mikrowylewy i mikrotętniaki w oku, 
• obrzęk siatkówki w okolicy plamki żółtej. 

Objawami występującymi w dalszych stadiach retinopatii cukrzycowej są z kolei: 

• słabsze widzenie w ciemności, 
• dłuższy czas przystosowywania się oka do widzenia w jasnych pomieszczeniach, 
• zaburzenia ostrości widzenia, 
• nowotworzenie naczyń krwionośnych na powierzchni siatkówki i tęczówki, 
• częściowa lub całkowita utrata wzroku. 

Jak wygląda diagnostyka retinopatii cukrzycowej? 

Diagnostyka retinopatii cukrzycowej przeprowadzana jest przy wykorzystaniu takich metod, jak badanie dna oka oraz angiografia fluoresceinowa. 

Badanie dna oka 

Badanie dna oka wykonywane jest z użyciem wziernika okulistycznego zwanego oftomaloskopem, który kieruje światło na poszczególne struktury dna oka i system soczewek. Dzięki temu lekarz diagnosta jest w stanie uzyskać dokładny obraz dna oka i ocenić jego kondycję. 

Angiografia fluoresceinowa 

Angiografia fluoresceinowa to badanie pozwalające ocenić stan nabłonka barwnikowego oraz naczyń krwionośnych siatkówki, niewidocznych podczas zwykłego badania dna oka. W jego przebiegu lekarz diagnosta podaje pacjentowi środek cieniujący – fluoresceinę – a następnie wykonuje serię zdjęć dna oka lub tęczówki. Dzięki fluoresceinie wskazujące na wystąpienie stanu chorobowego przecieki, a także wszelkie ewentualne blokady w przepływie krwi oraz nieprawidłowe substancje i barwniki zostają uwidocznione na fotografiach. 

Retinopatia cukrzycowa – leczenie

W leczeniu retinopatii cukrzycowej kluczowe jest usunięcie przyczyny choroby, a więc doprowadzenie do wyrównania metabolicznego cukrzycy. Terapia powinna dążyć do normalizacji stężenia lipidów we krwi chorej osoby oraz uzyskania zalecanych wartości ciśnienia tętniczego. Ponadto, w leczeniu retinopatii cukrzycowej stosowane są metody okulistyczne, których dobór powinien zależeć zarówno od stopnia zaawansowania zmian chorobowych, jak i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

• Laseroterapia stosowana jest przede wszystkim w wypadku retinopatii proliferacyjnej. Polega na przypalaniu znajdujących się w oku naczyń krwionośnych w celu hamowania ich wzrostu i zapobiegania dalszemu postępowi choroby. 
• Iniekcje preparatem anty-VEGF, wykonywane bezpośrednio do ciałka szklistego, hamują obrzęki i przesiąkanie płynu do siatkówki, a w efekcie spowalniają lub całkowicie zatrzymują rozwój choroby. 
• Wirektomia to zabieg operacyjny polegający na usunięciu ciała szklistego i pozostałych zmienionych chorobowo tkanek oka, a następnie zastąpieniu ich jałowym płynem, olejem lub gazem. Metoda ta stosowana jest w zaawansowanych przypadkach retinopatii cukrzycowej. 
• Fotokoagulacja laserowa to metoda polegająca na zniszczeniu niedokrwionej części siatkówki przy pomocy wiązki lasera. Prowadzi to do zahamowania postępu choroby i pozwala zminimalizować ryzyko powikłań. Zabiegi fotokoagulacji laserowej stosowane są przede wszystkim w wypadku dużego nasilenia objawów retinopatii cukrzycowej. 

Retinopatia cukrzycowa a renta

Osoby, które w przebiegu choroby utraciły zdolność wykonywania pracy zarobkowej, mogą ubiegać się o przyznanie renty. Renta na cukrzycę przysługuje osobom, które przez odpowiednio długi okres opłacały wymagane składki i otrzymały stosowne orzeczenie od lekarza. 

Zobacz także: Kiedy optometrysta, a kiedy okulista?

Dieta w retinopatii cukrzycowej

Dieta w retinopatii cukrzycowej powinna opierać się o produkty o niskim indeksie glikemicznym. Należy w niej uwzględnić: 

• bogate w błonnik warzywa, owoce i pełnoziarniste pieczywo, 
• nienasycone kwasy tłuszczowe, których źródłem jest oliwa z oliwek, ryby oraz pestki i nasiona, 
• przeciwutleniacze, 
• produkty bogate w witaminy i beta-karoten. 

Osoby cierpiące z powodu retinopatii cukrzycowej powinny również spożywać dużo wody, rezygnując z soków i napojów gazowanych. Konieczne jest także zaprzestanie spożywania alkoholu i wyrobów tytoniowych.