Różnowzroczność to stan, w którym każde z oczu ma inną wadę wzroku. Najbardziej narażone są na nią osoby urodzone przedwcześnie oraz te, które przyszły na świat z patologiami układu wzrokowego, takimi jak stwardnienie jądrowe. Problem różnowzroczności u zdrowych osób zostaje najczęściej rozpoznany dopiero w momencie, gdy zaczyna dawać wyraźne objawy i powodować odczuwalne dolegliwości. Jakie są przyczyny i rodzaje różnowzroczności? W jaki sposób odpowiednio diagnozować i korygować tę wadę wzroku, by odzyskać ostrość widzenia i komfort w codziennym życiu?
Czym jest różnowzroczność?
Różnowzroczność, zwana także anizometropią, jest wadą optyczną dotykającą obydwie gałki oczne. U zmagających się z nią osób obraz obserwowanego obiektu powstaje na siatkówce jednego oka w innej odległości niż na siatkówce oka drugiego. Powoduje to występowanie zauważalnej różnicy w ostrości widzenia dla każdego z oczu i utrudnia mózgowi interpretację informacji dostarczanych przez narząd wzroku, gdyż nie są one kompatybilne. Różnowzroczność obserwuje się zazwyczaj w spektrum tego samego typu wady wzroku, może się jednak zdarzyć, że u osoby dotkniętej tą wadą jedno oko jest krótkowzroczne, drugie zaś dalekowzroczne.
Przyczyny różnowzroczności
Przyczyny różnowzroczności mogą być różne. Do najczęściej występujących zaliczają się:
- wady wrodzone w obrębie narządu wzroku, na przykład retinopatia wcześniacza,
- zakłócenia procesu emmetropizacji, w którym rozwijający się układ optyczny oka dziecka dąży do miarowości,
- jednooczne patologie układu wzrokowego, czyli zmiany w obrębie jednego oka, które powodują zakłócenie wzrostu gałki ocznej w okresie rozwojowym, między innymi krwotoki do ciała szklistego oraz patologie powiek,
- zmiany patologiczne zachodzące w gałce ocznej na skutek chorób, urazów oraz powikłań po zabiegach okulistycznych, przede wszystkim zabiegu operacyjnego usunięcia zaćmy,
- mechaniczne urazy oka i oczodołu,
- nieleczone wady refrakcji,
- różnorodne problemy neurologiczne.
Wpływ na rozwój różnowzroczności mogą mieć także czynniki genetyczne. Z reguły na występowanie tego typu wady optycznej najbardziej narażone są osoby z rodzin, w których wcześniej rozpoznano jej przypadki.
Rodzaje różnowzroczności
W zależności od przyjętych kryteriów różnowzroczność można podzielić na kilka rodzajów.
Podział różnowzroczności ze względu na miejsce powstawania różnicy w mocy
Ze względu na miejsce powstawania różnicy w mocy można wyróżnić:
- anizometropię refrakcyjną, związaną z występowaniem różnic w mocy łamiącej układów optycznych każdego z oczu,
- anizometropię osiową, powstającą na skutek innej długości osiowej gałek ocznych.
Podział różnowzroczności ze względu na typ wady wzroku
Ze względu na typ wady wzroku wyróżnia się:
- izoanizometropię, przy której wada wzroku w każdym z oczu jest tego samego typu,
- antymetropię, przy której wada wzrok w każdym z oczu jest innego typu,
- anizometropię astygmatyczną, przy której występują duże różnice w osiach astygmatycznych, powodujące znaczące różnice mocy z obu przekrojach.
Podział różnowzroczności ze względu na jej wielkość
Ze względu na wielkość można wyróżnić:
- anizometropię niskiego stopnia, nieprzekraczającą 2 dioptrii,
- anizometropię wysokiego stopnia, wynoszącą od 2 do 6 dioptrii,
- anizometropię bardzo wysoką, wynoszącą powyżej 6 dioptrii.
Objawy różnowzroczności
Głównym objawem różnowzroczności jest duża różnica w ostrości widzenia każdego z oczu, która utrudnia obuoczne widzenie, a w niektórych wypadkach całkowicie je uniemożliwia. U dotkniętych tym schorzeniem osób może występować problem z symultanicznym używaniem obydwu gałek ocznych, gdyż brak równowagi między nimi sprawia, że mózg nie jest w stanie właściwie zinterpretować dostarczanych przez nie danych. Przy różnowzroczności często występują ponadto takie dolegliwości, jak astenopia oraz leniwe oko.
Astenopia
Objawem, jaki występuje u dużej części osób dotkniętych różnowzrocznością, jest astenopia, czyli stan, w którym człowiek odczuwa znaczne osłabienie wzroku. Jest to spowodowane trudnościami kory mózgowej w stworzeniu jednego wrażenia wzrokowego na skutek braku koherencji w informacjach dostarczanych przez oboje oczu.
Leniwe oko
Leniwe oko to problem często pojawiający się w związku z dużą różnowzrocznością, gdy osoba dotknięta tą przypadłością nie jest w stanie używać obojga oczu równocześnie. Określa stan, w którym oko z większą wadą wzroku jest ignorowane przez mózg, a odpowiedzialność za proces widzenia przejmuje drugie, lepiej widzące oko. Leniwe oko może prowadzić do poważnego niedowidzenia, a także przejść w stan zeza.
Diagnostyka różnowzroczności
Diagnostyka różnowzroczności w pierwszej kolejności wymaga wykonania podstawowych, ogólnych badań wzroku u okulisty, np. w Gliwicach. W sytuacji gdy istnieją powody, by podejrzewać występowanie anizometropii, lekarz okulista porównuje wielość obrazów nasiatkówkowych przy pełnej korekcji, wykorzystując wyniki badania refrakcji. Jeżeli tego typu zabieg diagnostyczny wykaże rozbieżności, niezbędne jest sprawdzenie zdolności dostosowawczych pacjenta i dokonanie oceny widzenia obuocznego z użyciem synoptoforu – aparatu diagnostycznego wyposażonego w dwa układy optyczne, skonstruowanego tak, by umożliwiać obserwację pracy lewego i prawego oka z osobna. Po zdiagnozowaniu różnowzroczności lekarz okulista przystąpi do wyboru najlepszej metody korekcji tej wady optycznej.
Jak korygować różnowzroczność?
Korekta różnowzroczności nastręcza pewnych trudności, wymaga bowiem dobrania soczewek o innych parametrach dla każdego oka. Może zakładać używanie okularów korekcyjnych lub szkieł kontaktowych. Okulary sprawdzają się przy anizometropii osiowej i niskiej różnicy między obiema gałkami oczami. W wypadku anizometropii refrakcyjnej i różnicy w wadzie wzroku między oczami wynoszącej więcej niż 3 dioptrie bardziej wskazane są soczewki kontaktowe. O postępowaniu w obliczu różnowzroczności i metodach jej leczenia decyduje lekarz specjalista, uwzględniając indywidualne potrzeby pacjenta i jego komfort w nowej korekcji. Wykonuje on szereg testów polegających na porównaniu wielkości obrazów nasiatkówkowych, których celem jest określenie wielkości obrazu tworzonego na siatkówce każdego z oczu. Jednym z testów najczęściej wykorzystywanych do określenia właściwej formy korekty różnowzroczności jest test hakowy.
Test hakowy
Test hakowy wykorzystuje tarczę, która wygląda jak przerwany w dwóch miejscach kwadrat z umieszczoną na środku kropką. Poddawany mu pacjent zakłada filtry polaryzacyjne lub czerwono-zielone, które sprawiają, że widzi on jedną część kwadratu okiem prawym, a drugą okiem lewym, z kolei kropkę postrzega obuocznie. Zadaniem badanego jest określenie, czy obie części kwadratu są jednakowej wielkości. W sytuacji gdy pacjent postrzega jedną część kwadratu jako znacznie mniejszą od drugiej, jest to znak, że do poprawy ostrości widzenia niezbędne będzie zastosowanie soczewek kontaktowych.
Anizometropia jest poważną wadą optyczną, która w znacznym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie, a nieleczona może prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń. W razie pojawienia się niepokojących objawów mogących wskazywać na występowanie różnowzroczności, należy niezwłocznie udać się do lekarza specjalisty. Na podstawie konsultacji i stosownych badań postawi on diagnozę i zaimplementuje właściwy rodzaj korekcji, zakładającej noszenie okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych. Pozwoli to pacjentowi odzyskać komfort widzenia i powrócić do normalnego życia.
