Zespół suchego oka (ZSO) – uczucie piasku pod powiekami

Zespół suchego oka występuje niezwykle często – szacuje się, że z jego powodu cierpi nawet 17% dorosłej populacji. Schorzenie diagnozowane jest u wielu palaczy tytoniu, kobiet w okresie menopauzy oraz osób cierpiących z powodu różnorodnych chorób autoimmunologicznych, dermatologicznych i neurologicznych. Zdarza się też, że zespół suchego oka rozwija się w następstwie laserowej korekcji wad wzroku oraz stosowania określonych leków. Jak diagnozuje się to schorzenie i w jaki sposób je leczyć? 

Zespół suchego oka – co to jest?

Zespół suchego oka to termin używany na określenie grupy schorzeń, w których przebiegu dochodzi do nieprawidłowego nawilżenia powierzchni gałki ocznej przez film łzowy, co prowadzi do wysychania rogówki i spojówki oka. Stan ten może być wywołany zarówno nadmiernym parowaniem filmu łzowego, jak i jego nieprawidłowym składem. 

ZSO a film łzowy 

Syndromowi suchego oka towarzyszy obniżone wytwarzanie filmu łzowego, czyli cienkiej powłoki ochronnej pokrywającej powierzchnię gałki ocznej, której zadaniem jest ochrona oka przed potencjalnymi uszkodzeniami, usuwanie z niego zanieczyszczeń i zmniejszanie tarcia między powieką a rogówką. Niedobór filmu łzowego prowadzi do niedostatecznego nawilżenia śluzówki, sprzyja infekcjom, podrażnieniom oraz uczuciu zmęczenia oczu, może również obniżać ostrość widzenia. W niektórych postaciach zespołu suchego oka ilość produkowanego filmu łzowego jest odpowiednia, niewłaściwy jest jednak jego skład, sprawiający, że łzy nie są w stanie zwilżyć powierzchni gałki ocznej lub ulegają zbyt szybkiemu parowaniu. To, jaka dysfunkcja powoduje suchość oka, jest możliwe do określenia dopiero po wykonaniu szeregu specjalistycznych badań okulistycznych.

Przeczytaj także: Jak sprawdzić, czy okulary są dobrze dobrane?

Zespół suchego oka w jednym oku

Do rozwoju zespołu suchego oka może dojść u pacjentów cierpiących z powodu infekcyjnego zapalenia spojówek o podłożu bakteryjnym lub wirusowym. Stan zapalny tego typu, choć zazwyczaj dotyczy obojga oczu, w niektórych wypadkach może pojawić się tylko w obrębie jednej gałki ocznej. W takiej sytuacji istnieje prawdopodobieństwo, że u pacjenta dojdzie do rozwoju suchego oka w jednym oku, są to jednak przypadki niezwykle rzadkie. 

Zespół suchego oka – objawy

Do najczęstszych objawów suchego oka należą: 

• pieczenie oczu, 
• uczucie suchości w oku, 
• pojawienie się wydzieliny surowiczej w worku spojówkowym, 
• przekrwienie oka, 
• wahania ostrości widzenia, 
• uczucie piasku pod powiekami, 
• ból głowy. 

U chorych dotkniętych zespołem suchego oka często stwierdza się również punktowe ubytki nabłonka w obrębie szpary powiekowej lub dolnej części rogówki. Objawy schorzenia nasilają się zimą, co jest spowodowane oddziaływaniem centralnego ogrzewania, w klimacie suchym i gorącym, a także w klimatyzowanych i silnie wentylowanych pomieszczeniach. Wysuszone oczy są również często następstwem długiej pracy przy komputerze, ze względu na rzadsze mruganie i rozprowadzanie filmu łzowego na powierzchni gałki ocznej. Do nasilenia objawów zespołu suchego oka dochodzi również w czasie zespołu napięcia przedmiesiączkowego i przed menopauzą. 

Najczęstsze przyczyny ZSO

Zespół suchego oka może mieć wiele przyczyn. W sytuacji, gdy odpowiedzialne za rozwój schorzenia jest nadmierne parowanie filmu łzowego, u jego podłoża mogą znajdować się takie dysfunkcje, jak: 

• zapalenie brzegów powiek, 
• zaburzenia mrugania, 
• dysfunkcja gruczołów Meiboma, 
• dysfunkcje w obrębie szpary powiekowej, 
• zmiany inwolucyjne. 

Przyczyną zespołu suchego oka związanego z niedoborem filmu łzowego jest z kolei zazwyczaj zespół Sjögrena, czyli choroba autoimmunologiczna, która jest często powiązana z reumatoidalnym zapaleniem stawów i innymi chorobami o charakterze immunologicznym. Innymi czynnikami, które mogą wpływać na suchość oczu, są: 

• skrzydlik,
• operacje refrakcyjne, 
• alergiczne zapalenie spojówek, 
• noszenie soczewek kontaktowych, 
• stosowanie terapii substytucyjnej estrogenami, 
• zażywanie leków przeciwhistaminowych, przeciwdepresyjnych, przeciwlękowych, moczopędnych, a także beta-blokerów i medykamentów na bazie izotretinoiny i cholinolityków, 
• częste korzystanie z komputera, 
• kontakt z zawieszonymi w powietrzu pyłami, 
• przebywanie w pomieszczeniach z suchym powietrzem. 

Zespół suchego oka może się również rozwijać w związku z chorobami tkanki łącznej, zakażeniami wirusowymi, chorobami tarczycy, trądzikiem różowatym, cukrzycą, niedoborem androgenów, a także u osób po przeszczepach krwiotwórczych komórek macierzystych i cierpiących z powodu zaburzeń psychicznych. Przesuszone oczy bywają również następstwem diety ubogiej w kwasy tłuszczowe. 

Jak diagnozuje się zespół suchego oka?

Zespół suchego oka diagnozowany jest na podstawie wywiadu a pacjentem oraz specjalistycznych badań takich jak: 

1. Badanie czasu przerwania filmu łzowego – to badanie diagnostyczne pozwalające na ocenę szybkości wysychania oczu pacjenta. Wykonywane jest w lampie szczelinowej po zakropieniu oczu pacjenta fluoresceiną, czyli środkiem cieniującym umożliwiającym lepszy ogląd dna oka. 
2. Test Schirmera – wykonywany jest w celu oceny wydzielania łez przez oko pacjenta. Polega na założeniu do worka spojówkowego zagiętego paska bibuły i określeniu stopnia jego zwilżenia po upływie pięciu minut. Badanie to pozwala na zbadanie warstwy wodnej, nie uwzględnia jednak stopnia nawilżenia powierzchni gałki ocznej, dlatego jest mniej dokładne niż badanie czasu przerwania filmu łzowego.

W diagnostyce syndromu suchego oka bada się również występowanie punktowych ubytków nabłonka w dolnej części rogówki lub w obrębie szpary powiekowej po uprzednim zabarwieniu powierzchni gałki ocznej barwnikami cieniującymi. Dodatkowo wykonywane są także badanie fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki, które występują wyłącznie u osób dotkniętych suchością oka, oraz badanie pozwalające ocenić wysokość menisku filmu łzowego, u osób chorych węższego i poprzerywanego. 

Zespół suchego oka – leczenie

Leczenie zespołu suchego oka polega przede wszystkim na łagodzeniu towarzyszących mu uciążliwych objawów. W tym celu wykorzystywane są przede wszystkim krople do suchych oczu, zastępujące brakujące łzy, których zadaniem jest nawilżenie powierzchni gałki ocznej. Krople tego typu zawierają zazwyczaj takie substancje, jak kwas hialuronowy, triglicerydy lub karbomer. W leczeniu suchego oka mogą być również wykorzystane sztuczne łzy stworzone z pobranej od chorego surowicy. Cechują się one doskonałym składem, odpowiednią lepkością oraz długim działaniem. W sytuacji, gdy objawy zespołu suchego oka są szczególnie nasilone, lekarz okulista może zalecić zamknięcie punktów łzowych – na stałe, poprzez koagulację termiczną lub laserową, bądź czasowo, przy pomocy specjalnych zatyczek. Ma to na celu zahamowanie odpływu łez, a w efekcie zwiększenie ich ilości na powierzchni gałki ocznej. 

Czy da się wyleczyć zespół suchego oka?

Całkowite wyleczenie zespołu suchego oka nie jest możliwe. Dostępne metody terapeutyczne mają charakter objawowy – służą usunięciu powodujących dyskomfort symptomów, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, nie są jednak w stanie usunąć ich przyczyny. Wyjątkiem jest zespół suchego oka spowodowany zażywaniem leków, który może ustąpić wraz z zakończeniem farmakoterapii. 

Przeczytaj także: Gradówka na oku (powiece) – jak ją leczyć?

Jak dbać o prawidłowe nawilżenie oczu?

W celu zadbania o prawidłowe nawilżenie oczu należy przestrzegać właściwej diety, bogatej w składniki mineralne, kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 oraz witaminy, przede wszystkim witaminę A. Konieczne jest również picie dużych ilości wody i unikanie alkoholu oraz wyrobów tytoniowych. By zapobiegać wysuszaniu oczu, warto również stosować specjalne ćwiczenia i robić przerwy w pracy przy komputerze. Najbardziej skuteczną metodą dbania o prawidłowe nawilżenie oczu jest jednak bez wątpienia aplikacja kropli nawilżających, które przynoszą natychmiastową ulgę, usuwając uczucie piasku w oku.