Oczy stanowią niezwykle ważny, o ile nie najważniejszy, narząd zmysłu w ludzkim organizmie. Umożliwiają odbieranie i przetwarzanie informacji z zewnątrz, a w efekcie uczenie się. Są one jednak narażone na oddziaływanie czynników mogących powodować ich podrażnienie i zmęczenie. W jaki sposób skutecznie zregenerować zmęczony wzrok?
Zmęczone oczy – charakterystyka
Stan zmęczenia oczu, fachowo określany astenopią, jest najczęściej wynikiem nadwyrężenia mięśni odpowiedzialnych za akomodację oka, czyli dostosowanie soczewki do oglądania i wyraźnego widzenia obiektów znajdujących się w różnych odległościach od osoby patrzącej. W obliczu zmian związanych z rozwojem cywilizacyjnym, z tą dolegliwością zmaga się współcześnie wiele osób w różnym wieku.
Objawy zmęczenia oczu
Wśród objawów zmęczenia oczu należy wymienić przede wszystkim:
- uczucie suchości i piasku pod powiekami,
- pieczenie i swędzenie oczu,
- nadmierne łzawienie,
- zaczerwienienie gałek ocznych,
- nadwrażliwość na światło,
- niewyraźne widzenie,
- podwójne widzenie,
- trudności ze skoncentrowaniem wzroku,
- ból oczu,
- wrażenie ucisku w skroniach i czole,
- bóle głowy i migreny,
- ból szyi i pleców.
Przyczyny zmęczenia oczu
Do nadwyrężenia mięśni odpowiedzialnych za akomodację oka i wywołanego tym stanem zmęczenia oczu dochodzi najczęściej na skutek:
- czytania tekstów zapisanych drobnym drukiem,
- zbyt długiego korzystania ze smartfona,
- wielogodzinnej pracy przy komputerze,
- długotrwałego przebywania w pomieszczeniach ze sztucznym oświetleniem,
- długotrwałego przebywania w pomieszczeniach klimatyzowanych,
- pracy w warunkach niewystarczającego oświetlenia,
- wielogodzinnej jazdy samochodem,
- ekspozycji na dym tytoniowy, kurz, pył i inne zanieczyszczenia unoszące się w powietrzu.
Przyczynę zmęczenia oczu mogą ponadto stanowić:
- niewystarczająca ilość snu,
- niewykryte lub niewłaściwie skorygowane wady wzroku,
- niedobory witamin i składników mineralnych,
- niekorzystne oddziaływanie promieniowania UV,
a także alergie i różnorodne schorzenia i choroby oczu, przede wszystkim zespół suchego oka, zaburzenia ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz stany zapalne spojówek, tęczówki i rogówki.
Sposoby na regenerację zmęczonych oczu
Najlepszym sposobem na regenerację zmęczonych oczu jest ich nawilżanie i wykonywanie specjalnych ćwiczeń.
Nawilżanie oczu
Ulgę zmęczonym i przesuszonym oczom przynosi zakropienie ich specjalnymi kroplami, które nawilżają i łagodzą podrażnienia. Najlepiej sprawdzają się preparaty posiadające w swoim składzie takie składniki, jak świetlik, nagietek lekarski czy też wyciąg z borówki, a także tak zwane sztuczne łzy – krople do oczu składem przypominające naturalny film łzowy, powstałe na bazie soli fizjologicznych, kwasu hialuronowego, wody i substancji zwiększających lepkość cieczy.
Ćwiczenia oczu
Specjalne ćwiczenia pozwalają zniwelować zmęczenie oczu i sprzyjają ich regeneracji. Prowadzą one bowiem do usunięcia napięcia mięśni gałek ocznych i poszerzenia pola widzenia. Najłatwiejszym do wykonania ćwiczeniem jest rozruch oczu, który polega na kierowaniu gałek ocznych jak najdalej i przesuwaniu wzroku w różnych kierunkach bez poruszania głową. Można również zataczać oczami powolne kręgi lub rysować wzrokiem znak nieskończoności.
Jak zapobiegać zmęczeniu oczu?
Aby zapobiegać zmęczeniu oczu, należy zadbać o wystarczającą ilość snu i unikać długotrwałego przebywania w klimatyzowanych pomieszczeniach ze sztucznym oświetleniem oraz zadymionych, zapylonych i w inny sposób zanieczyszczonych miejscach. W profilaktyce tej dolegliwości wskazane jest ponadto stosowanie odpowiedniej diety, ograniczanie czasu spędzanego przed ekranami urządzeń elektronicznych, korzystanie z okularów wyposażonych w soczewki z filtrem, a także zadbanie o odpowiednie oświetlenie pomieszczeń w domu i miejscu pracy oraz o właściwą korekcję wad wzroku.
Stosowanie odpowiedniej diety
W profilaktyce zmęczonych oczu niezwykle istotną rolę odgrywa stosowanie odpowiedniej, właściwie zbilansowanej diety, bogatej w witaminy i składniki mineralne, przede wszystkim:
- witaminę A,
- witaminę E,
- witaminę C,
- selen,
- luteinę,
- kwasy tłuszczowe omega-3.
Ograniczanie czasu spędzanego przed ekranami urządzeń elektronicznych
Ograniczanie czasu spędzanego przed ekranami urządzeń elektronicznych, takich jak smartfony, tablety, laptopy, komputery i telewizory, pozwala w znacznym stopniu zredukować ryzyko wystąpienia astenopii. Urządzenia te emitują bowiem niebieskie światło, stanowiące część widma światła widzialnego i charakteryzuje się najkrótszą długością fali, a równocześnie najwyższą energią świetlną, którego nadmiar ma niekorzystny wpływ na narząd wzroku. W wypadku osób pracujących przy komputerze i niemogących sobie pozwolić na redukcję spędzanych przed ekranem godzin, zalecane jest stosowanie zasady 30 – 20 – 10. Sprowadza się ona do tego, by po każdych 30 minutach wysiłku wzrokowego robić 20 sekund przerwy, w trakcie których należy patrzeć na obiekty znajdujące się w odległości co najmniej 10 metrów od osoby patrzącej. Wskazana jest ponadto zmiana ustawień ekranu – przejście na tryb nocny, tryb ochrony wzroku lub zastosowanie specjalnych filtrów antyrefleksyjnych.
Korzystanie z okularów wyposażonych w soczewki z filtrem
Skutecznym sposobem na zapobieganie zmęczeniu oczu jest korzystanie z okularów wyposażonych w soczewki z filtrem niebieskiego światła. Mają one delikatnie żółte zabarwienie, które jest niemal niedostrzegalne zarówno dla użytkowników okularów, jak i postronnych osób. Ich stosowanie redukuje wysiłek oczny i zwiększa poczuciu komfortu nawet podczas wytężonej pracy wzrokowej. Soczewki okularów, szczególnie okularów przeciwsłonecznych, powinny ponadto posiadać filtr UV. Chroni on wzrok przed promieniowaniem ultrafioletowym, które poza tym, że powoduje zmęczenie oczu, może również prowadzić do zapalenia spojówek i rogówki. Najlepsze soczewki posiadają filtr UV 400, blokujący fale o długości 400 nanometrów, będące największym zagrożeniem dla narządu wzroku.
Odpowiednie oświetlenie pomieszczeń
Aby zapobiegać zmęczeniu oczu, należy zadbać o odpowiednie oświetlenie pomieszczeń zarówno w domu, jak i w miejscu pracy. Istotne jest, by nie było oni ani zbyt słabe, ani zbyt mocne. Najlepiej, aby w każdym z pomieszczeń znajdowało się główne źródło światła rozproszonego o neutralnej lub ciepłej barwie oraz lampki emitujące chłodne, białe światło, służące do punktowego oświetlania miejsc przeznaczonych do czytania lub wykonywania czynności wymagających precyzji.
Zadbanie o właściwą korekcję wad wzroku
Dobór właściwej korekcji pod wady wzroku ma duże znaczenie dla profilaktyki zmęczonych oczu. Osoby krótkowzroczne powinny nosić rozpraszające szkła okularowe lub soczewki kontaktowe, sprawiające, że światło jest ogniskowane na siatkówce, a nie przed nią, z kolei osoby dalekowzroczne muszą stosować odpowiednie soczewki skupiające, które pozwalają na ogniskowanie promieni w plamce żółtej, a nie za nią. Dodatkowo należy również pamiętać o korekcji astygmatyzmu przy pomocy soczewek cylindrycznych, sprawiających, że zdeformowany układ optyczny oka skupia światło w sposób poprawny, tak, jakby był kulisty.
W celu wykrywania i monitorowania nieprawidłowości w obrębie narządu wzroku, by móc następnie wdrożyć stosowne środki zaradcze, należy odbywać regularne badania okulistyczne, np. w Opolu. W ramach profilaktyki warto poddawać się m.in. badaniom ostrości widzenia do dali, badaniom ostrości widzenia do bliży, badaniom astygmatyzmu oraz tonometrii, czyli badaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego.
