Plamka żółta to niewielki obszar siatkówki oka, dzięki któremu możliwe jest ostre widzenie. Wraz z wiekiem może dojść do jego zwyrodnienia, co skutkuje poważnymi zaburzeniami wzroku i znaczącym pogorszeniem komfortu życia. Na czym polega zwyrodnienie plamki żółtej? Czym spowodowane jest to schorzenie i w jaki sposób należy je leczyć?
Co to jest plamka żółta?
Plamka żółta stanowi niewielki fragment siatkówki oka. Zlokalizowana jest w osi optycznej gałki ocznej. W plamce występuje największe zagęszczenie komórek światłoczułych zwanych czopkami. Są to receptory umożliwiające widzenie kontrastowe i postrzeganie kolorów. Do podstawowych funkcji pełnionych przez plamkę żółtą oka zaliczają się więc:
- widzenie centralne,
- rozpoznawanie szczegółów obiektów widzianych zarówno z bliska, jak i z daleka,
- rozpoznawanie barw.
Przeczytaj także: Najczęściej występujące choroby siatkówki oka
Na czym polega zwyrodnienie plamki żółtej?
Zwyrodnienie plamki żółtej w oku, czyli AMD (ang. Age Related Macular Degeneration), to schorzenie pojawiające się najczęściej u osób w podeszłym wieku. U niektórych pacjentów zmiany chorobowe można jednak zaobserwować już po ukończeniu 50 roku życia. Zwyrodnienie plamki żółtej rozwija się najpierw w obrębie jednej gałki ocznej. Jej funkcje przejmuje wtedy drugie oko, dlatego pogorszenie widzenia nie jest z początku zauważalne. Za powstanie zmian charakterystycznych dla choroby AMD odpowiedzialne są:
- lokalne procesy zapalne,
- odkładanie się w siatkówce oka produktów metabolizmu w postaci druzów, czyli nierozpuszczalnych złogów,
- neowaskularyzacja, czyli tworzenie się nowych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych,
- stres oksydacyjny, czyli niedotlenienie tkanek w oku.
Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy
AMD oka powoduje przede wszystkim pogorszenie jakości widzenia. Typowymi objawami zwyrodnienia plamki żółtej są:
- niewyraźne widzenie z bliska,
- problemy z widzeniem centralnym – pomniejszenie lub powiększenie widzianego obrazu,
- znaczne zaciemnienie centralnego pola widzenia – pojawienie się przed oczami ciemnej plamy,
- falowanie i krzywienie się linii prostych,
- trudności w czytaniu i pisaniu,
- pogorszenie widzenia w nocy.
Formy AMD
Można wyróżnić dwie postaci AMD oczu – postać suchą oraz wysiękową.
Postać sucha zwyrodnienia plamki żółtej
Postać sucha zwyrodnienia plamki żółtej w oku występuje w niemal 90% przypadków. Cechuje się powolnym przebiegiem – pogorszenie ostrości widzenia zauważalne jest dopiero po upływie kilku miesięcy, a czasami nawet kilku lat. Początkowo w obrębie żółtej plamki w oku powstają złogi. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do pojawienia się zaników siatkówkowo-naczyniowych. Przyczyną tego rodzaju zwyrodnienia oka jest obumieranie fotoreceptorów.
Postać wysiękowa zwyrodnienia plamki żółtej
Postać wysiękowa stanowi zaledwie około 10% wszystkich przypadków zwyrodnienia plamki żółtej. W jej przebiegu objawy występują nagle, powodując szybkie pogorszenie wzroku. Przy tej chorobie plamki żółtej już w ciągu kilku dni może dojść do całkowitej utraty zdolności widzenia. W postaci wysiękowej charakterystyczne jest występowanie nieprawidłowych naczyń krwionośnych, powstawanie przesięków i krwotoków, a w efekcie tworzenie się blizn, które trwale uszkadzają siatkówkę.
Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej
Dokładne przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej nie zostały jeszcze wskazane. Wpływ na występowanie choroby AMD mają jednak na pewno:
- zaawansowany wiek pacjenta,
- nadwaga i otyłość,
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze krwi,
- schorzenia układu sercowo-naczyniowego,
- spożywanie wyrobów tytoniowych,
- nadużywanie alkoholu,
- dieta uboga w antyoksydanty,
- nadmierna ekspozycja na słońce.
Za rozwój zwyrodnienia plamki żółtej odpowiedzialne są również czynniki genetyczne – zaobserwowano większe prawdopodobieństwo występowania tej choroby u członków tej samej rodziny.
Jak wygląda diagnostyka AMD?
W diagnostyce zwyrodnienia plamki i bieguna tylnego stosowane są badanie dna oka oraz badania obrazowe siatkówki – OCT i angiografia fluoresceinowa.
Badanie dna oka
Badanie dna oka pozwala uzyskać dokładny obraz dna gałki ocznej i umożliwia ocenę jej kondycji. W jego trakcie lekarz okulista kieruje światło na poszczególne struktury dna oka i system soczewek. Badanie przeprowadzane jest przy pomocy oftalmoskopu, czyli specjalnego wziernika okulistycznego.
OCT
OCT, czyli optyczna koherentna tomografia dna oka, to nowoczesne badanie pozwalające na uzyskanie modelu przekroju tkanki i dokładny pomiar grubości siatkówki. Dzięki niemu lekarz okulista jest w stanie zobaczyć zarówno przednią, jak i tylną część gałki ocznej, w tym znajdującą się z tyłu plamkę żółtą. Badanie OCT jest nowoczesną metodą diagnostyczną wykorzystującą skaning optyczny. Przeprowadzane jest po zakropieniu oczu pacjenta kroplami rozszerzającymi źrenice. Badanie jest bezinwazyjne i bezbolesne. Trwa zwykle od kilku do kilkunastu minut.
Angiografia fluoresceinowa
Angiografia fluoresceinowa to badanie polegające na wykonaniu serii fotografii dna oka lub tęczówki po uprzednim podaniu pacjentowi w sposób dożylny fluoresceiny, czyli środka cieniującego. Pozwala ocenić stan naczyń krwionośnych siatkówki niewidocznych podczas zwykłego badania dna oka. Na wykonanych podczas badania zdjęciach lekarz diagnosta może dostrzec zjawisko neowaskularyzacji, czyli tworzenie się patologicznych naczyń krwionośnych w obrębie oka.
W wypadku podejrzenia zwyrodnienia plamki żółtej wykonywany jest również często test Amslera. W jego przebiegu pacjent wpatruje się w punkt znajdujący się na kartce papieru z nadrukowaną kratką. Jeżeli obraz linii prostych zaczyna falować lub zapadać się, a punkt rozlewa się w dużą plamę, źródłem problemów ze wzrokiem są zaburzenia lub obrzęk w obrębie plamki żółtej. Test Amslera należy wykonać dla każdego oka z osobna.
Przeczytaj także: Odwarstwienie (odklejenie) siatkówki – objawy i przyczyny
Zwyrodnienie plamki żółtej – leczenie
Czy zwyrodnienie plamki żółtej można wyleczyć? AMD to choroba przewlekła, której na tym etapie rozwoju medycyny nie da się całkowicie wyleczyć. Możliwe jest jednak opóźnienie, a często całkowite zahamowanie jej rozwoju. Sposób leczenia zwyrodnienia plamki żółtej zależy przy tym od postaci choroby.
Leczenie plamki żółtej – postać sucha AMD
W wypadku postaci suchej AMD zalecane jest prowadzenie zdrowego stylu życia i przejmowanie preparatów z:
- przeciwutleniaczami – luteiną i zeaksantyną,
- kwasami omega-3,
- witaminami A i E,
- minerałami – selenem oraz cynkiem.
Preparaty te hamują postęp choroby. Mogą również do pewnego stopnia poprawić ostrość widzenia.
Leczenie plamki żółtej – postać wysiękowa AMD
W leczeniu postaci wysiękowej zwyrodnienia plamki żółtej stosowane są przede wszystkim iniekcje z użyciem preparatów anty-VEGF, wykonywane bezpośrednio do ciałka szklistego. Preparaty tego typu niszczą nieprawidłowe naczynia krwionośne i powodują wchłanianie wylewów oraz wysięków. Nie są jednak w stanie zapobiegać tworzeniu się nowych patologicznych zmian, dlatego choroba po pewnym czasie powraca.
Zwyrodnienie plamki żółtej a dieta
Nieprawidłowa dieta może zwiększać ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej. By zapobiegać zmianom, które mogą prowadzić do rozwoju AMD oczu, a także hamować dalszy postęp choroby, zalecane jest spożywanie warzyw zielonych, żółtych i pomarańczowych, które zawierają karotenoidy – substancje niezbędne do właściwego funkcjonowania plamki żółtej. Są to przede wszystkim sałata, szpinak, jarmuż, cukinia, fasola szparagowa, kapusta, zielona i żółta papryka, marchewka oraz pomidory.
Z uwagi na fakt, iż karotenoidy rozpuszczają się w tłuszczach, w diecie powinny znaleźć się również kwasy omega-3. Występują one przede wszystkim w takich produktach, jak ryby, skorupiaki, orzechy włoskie i migdały oraz olej lniany i rzepakowy. By zadbać o zdrowie narządu wzroku, warto zrezygnować ze spożywania tłuszczów trans, dużych ilości mięsa, gazowanych napojów oraz alkoholu i wyrobów tytoniowych.
